“Alle huisartsen en thuiszorgorganisaties in verbinding met een PaTz-groep”
Een inspirerend voorbeeld van versterkende samenwerking tussen een PaTz-ambassadeur en netwerkcoördinator
Het optimaliseren van de palliatieve zorg thuis op lokaal niveau is dé drijfveer achter Stichting PaTz (Palliatieve Zorg Thuis). Hiervoor zijn PaTz-groepen opgericht die bestaan uit ten minste huisartsen, (wijk)verpleegkundigen en een in palliatieve zorg gespecialiseerde zorgverlener. Samen bespreken zij patiënten in de palliatieve fase en/of een thema binnen de palliatieve zorg. Netwerken Palliatieve Zorg en PaTz-ambassadeurs slaan de handen inéén om het PaTz gedachtegoed te verspreiden. Het resultaat is versterkende samenwerking waarin ruimte ontstaat voor inspirerende initiatieven.
Deze maand op het PaTz podium: de samenwerking tussen PaTz-ambassadeur en (kader)huisarts Carla Juffermans en netwerkcoördinator Anne Kors-Walraven. Vanuit verschillende rollen ondersteunen ze bestaande PaTz-groepen en verspreiden zij de PaTz-werkwijze.
Carla Juffermans is twee dagen per week huisarts in een praktijk in Voorhout. De overige werkdagen is ze arts palliatieve geneeskunde in het LUMC, docent aan de huisartsenopleiding in Leiden, coördinator van de kaderopleiding Palliatieve zorg bij het UMC in Amsterdam én is ze ook wetenschappelijk onderzoeker. Een bezig bijtje! “Maar ik ben ook gewoon huisarts, hè?”

Anne Kors-Walraven is Programmaleider Palliatieve zorg
bij Transmuralis waaronder het netwerk palliatieve zorg (NPZ)
regio Zuid-Holland Noord.

PaTz ambassadeur
PaTz ambassadeurs zijn ontstaan nadat de oprichters van Stichting PaTz de hoeveelheid vragen en aantal PaTz groepen niet meer van dichtbij konden bedienen. Het doel van de ambassadeurs is de PaTz-werkwijze in de regio op de kaart zetten. Dit betekent: enthousiast de PaTz werkwijze uitdragen, informatie en voorlichting geven in de eigen regio en advies en ondersteuning bieden bij bestaande PaTz groepen en bij de opstart van nieuwe PaTz groepen.
Sinds 2016 is Carla PaTz ambassadeur. Carla: “Als PaTz ambassadeur (binnen het consortium Propallia) ondersteun ik starters van een PaTz groep door bijeenkomsten te organiseren, ervaringen te delen en voorlichting te geven. Zo probeer ik PaTz voor het voetlicht te brengen.” Carla benoemt ook regelmatig de PaTz werkwijze in de huisartsenopleiding en vertelt dan uit eigen ervaring wat het oplevert. Soms is de werkwijze nog onbekend, dan plant ze zaadjes bij de aspirant huisartsen. Met de huisartsen in de regio bespreekt Carla de mogelijkheden om een PaTz groep op te richten.
Ondersteuning oprichting PaTz groep
Een PaTz groep starten vraagt naast enthousiaste huisartsen, (wijk)verpleegkundigen en een consulent palliatieve zorg ook organisatiekracht en voorbereiding. Het team proactieve zorgplanning van PZNL werkt nauw samen met stichting PaTz om de mogelijke hobbels weg te nemen bij de start van een PaTz groep. Hiervoor zijn dit jaar nog een beperkt aantal startpakketten beschikbaar.
Begeleiden en inspireren PaTz groepen
Het NPZ Zuid-Hollland Noord stelt zich ook ten doel de PaTz groepen te ondersteunen. Dit doen Anne en Carla, door gezamenlijk te kijken naar de behoeftes van de PaTz groepen. Anne vertelt: “Zo hebben we onlangs de nieuwe PaTz groepen gevraagd: hoe functioneert de PaTz groep, waar heb je behoefte aan en waarin kunnen we ondersteunen? Daaruit kwamen interessante uitdagingen die in de regio leven. Bijvoorbeeld: hoe vind je als nieuwe PaTz groep een consulent? En hoe zet je consulenten zo maximaal mogelijk in? Deze vragen gaven ons handvatten om een inspiratiebijeenkomst te organiseren.” Anne en Carla hebben hiervoor advies gekregen van Stichting PaTz en Transmuralis heeft de praktische organisatie verzorgd. Genodigden, zo’n twintig deelnemers van PaTz-groepen Zuid-Holland Noord, hebben ervaringen en tips met elkaar uitgewisseld, informatie en inspiratie opgehaald van PaTz ambassadeurs over o.a. Peper voor de PaTz én proactieve zorgplanning.
Carla: “We onderzoeken ook de uitbreidingswensen van bestaande PaTz groepen: welke rollen en organisaties ontbreken er in de PaTz groep? Bijvoorbeeld een geestelijk verzorger? Of een apotheker? Zo helpen we de bestaande PaTz groepen te verbeteren en de continuïteit te borgen.” Anne: “We hebben een duidelijke rolverdeling hierin. Carla en Tjada Buikema (zij is ook (kader)huisarts en PaTz ambassadeur) hebben een netwerk met huisartsen. Zo bieden ze ondersteuning aan startende PaTz groepen. Omdat Carla verschillende petten op heeft, is er een groot netwerk en veel verbinding. Zijn er initiatieven vanuit de wijkverpleging om een nieuwe PaTz groep te starten? Dan weten ze zowel Carla als mij te vinden.”
Projecten en initiatieven over palliatieve zorg
PaTz groepen zijn belangrijke broedplaatsen om nieuwe initiatieven onder de aandacht te brengen en om input uit ‘het veld’ op te halen. Naast inspiratiebijeenkomsten werken Carla en Anne namelijk nog aan tal van projecten. Carla: “Momenteel zijn we bezig met het project ‘Leren en Verbeteren in de Palliatieve Zorg’ (LeVePZ) van Stichting PZNL. We willen dit vervolgen in een project over passende medicatie in het laatste levensjaar. In een PaTz bijeenkomst kan vervolgens als thema worden besproken wat bepaalde medicatie voor een patiënt betekent.
Anne: “Twee andere initiatieven die we bijvoorbeeld nu bij de PaTz groepen onder de aandacht brengen is het organiseren van publieksbijeenkomsten voor het project ‘Wensen in de laatste levensfase’ en multidisciplinaire scholing over pijn.” Carla vult aan: “Maar ook geestelijke verzorging: want hoe vraag je dit aan en hoe financier je dit? We willen PaTz groepen ondersteunen om een geestelijk verzorger aan te laten sluiten waardoor deze input structureel meegenomen kan worden.”
Anne: “Dit jaar hebben we vanuit het netwerk een werkgroep proactieve zorgplanning opgestart. Met als doel om samen transmurale regionale afspraken te maken over proactieve zorgplanning in de regio Zuid-Holland Noord. Denk hierbij aan: wie doet aan proactieve zorgplanning? En, hoe regelen we de overdracht en inzage?”
Carla: “Het doel is dat zorgverleners die betrokken zijn bij een patiënt zo weten wie het initiatief neemt/heeft genomen om proactieve zorgplanning met de patiënt te bespreken. We werken ernaar toe dat alle zorgverleners hetzelfde formulier gebruiken voor de proactieve zorgplanning. Belangrijke aanpassingen in wensen en grenzen worden besproken met de regie-behandelaar. We hopen aan het eind van 2024 de resultaten te delen in alle PaTz groepen.”
Anne: “Ook hebben we op onze website overzichtelijk, per gemeente, in kaart gebracht welke PaTz groepen er zijn. Er is zeker nog groei mogelijk; er is een gemeente zonder PaTz groep en er zijn ook zeker gemeenten waar wellicht één PaTz groep niet genoeg is. Carla: “Dat geldt zeker voor de grotere plaatsen, daar is één PaTz groep te weinig, daar moeten er 4 of 5 zijn.”
Zelfstandig opereren
De geboden ondersteuning komt niet bij alle PaTz groepen terecht. Anne: “Sommige PaTz groepen in onze regio hebben wij minder goed in beeld omdat ze officieel niet aangesloten zijn. De gewenste registratie van patiënten in de Portal en het meedoen aan de jaarlijkse monitor kan een reden hiervoor zijn. Dit betekent dat ze zelfstandig opereren, maar wel min of meer werken volgens de PaTz methodiek. Dat is enerzijds een kracht, anderzijds kan dat een beperking zijn.”
Succesfactoren samenwerking
Kaderartsen palliatieve zorg in de regio kennen elkaar goed en weten elkaar te vinden. Vorig jaar heb ik een groep met nieuwe– en langer werkzame kaderartsen gemaakt. Met als doel om de artsen te verbinden en te informeren over wat er in de regio speelt. Dat de PaTz ambassadeurs in verschillende samenwerkingsverbanden werken resulteert niet alleen in een breed netwerk, ook brengt dit verbinding in het netwerk. Carla: “We hebben een heel actief consultatieteam waarin veel van de consulenten zeer betrokken zijn bij PaTz groepen. En we hebben relatief veel kaderartsen, zij kunnen ook een rol vervullen voor PaTz groepen.”
Uitdaging
Naast de successen ervaren Carla en Anne ook uitdagingen in de regio. Bij de samenstelling van een PaTz groep gaat de initiatiefnemer op zoek naar een consulent palliatieve zorg. Het vinden van deze consulenten blijkt in de regio van Carla en Anne een uitdaging voor nieuwe PaTz groepen. Carla: “Het is een bron van zorg: hebben we voldoende consulenten palliatieve zorg voor de PaTz groepen? Dat is de reden dat we nieuwe kaderartsen ondersteunen en inspireren om de rol van consulent rol op te pakken.
Anne: “In onze regio hebben we afgesproken dat we eerst bij de groep kaderartsen informeren of er iemand is die als consulent de groep wil ondersteunen. Daarna vragen we het consultatieteam of iemand belangstelling heeft. Tot nu toe is het gelukkig altijd via deze route gelukt om een consulent te vinden. We hebben nog geen antwoord op wat we doen wanneer we hier geen consulenten vinden.
Consulenten palliatieve zorg
Voor het opzetten van een PaTz groep zijn consulenten palliatieve zorg nodig. PaTz heeft hiervoor een profiel opgezet. Bij voorkeur is dit een huisarts met kaderopleiding palliatieve zorg en/of een verpleegkundig specialist palliatieve zorg. De criteria en competenties van consulenten vind je hier.
De in palliatieve zorg gespecialiseerde zorgverlener wordt als inhoudelijk deskundige verbonden aan één of meer PaTz-groepen. In beginsel gelden voor de inzet bij PaTz-groepen dezelfde eisen als omschreven in bijlage B1 (criteria en competenties consulenten). Gezien het belang van kennis van en ervaring in de eerste lijn, is het advies een consulent te betrekken uit de eerste lijn.
Kansen PaTz
Anne: “Ik wil graag andere verkennen waarin we het PaTz gedachtegoed kunnen inbrengen om het meer palliatief minded te maken.” Carla ziet ook nog andere kansen: “PaTz onder de aandacht brengen bij de opleiding Verpleegkunde of bij de verpleegkundig specialisten. Zo ontdekken zij ook het belang van palliatieve zorg en de mogelijkheid om initiatief te nemen binnen dit onderwerp. Dat zou een mooie ontwikkeling zijn!”
Ambitie voor PaTz in eigen regio’s
Dat de samenwerking tussen Anne en Carla, om de PaTz-werkwijze breed te verspreiden, werkt is duidelijk. Anne raadt het ook andere netwerkcoördinatoren aan om samen te werken met de PaTz-ambassadeur. Ondertussen hebben ze nog genoeg ambities voor PaTz in de regio Zuid-Holland Noord. Carla: “Mijn ambitie is dat alle huisartsen en thuiszorgorganisaties verbonden zijn aan een PaTz groep. En dat alle patiënten laagdrempelig besproken worden, zodat de samenwerking tussen zorgprofessionals wordt geoptimaliseerd.”
Palliatieve thuiszorg over vijf jaar
Als gevolg van de dubbele vergrijzing wordt de komende jaren een toename aan palliatieve zorgbehoefte verwacht. Hoe ziet de palliatieve thuiszorg er dan uit met de druk op de gezondheidszorg, de tekorten in de thuiszorg en overbelaste huisartsen? Wat zijn de wensen van Anne en Carla voor de palliatieve thuiszorg over vijf jaar? Anne: “Mijn wens is dat onze proactieve zorgplanningsafspraken worden gebruikt. Met deze afspraken is het voor iedereen, zowel de patiënt als de naasten en de zorgverleners, vroegtijdig duidelijk welke wensen er zijn en wie de regiebehandelaar is.”
Carla vult aan: “Waarbij ik hoop dat de wensen van de mensen in de palliatieve fase realistisch uitvoerbaar zijn. En dat ze de juiste ondersteuning krijgen wanneer ze bijvoorbeeld thuis willen overlijden. Zodat ze niet naar het hospice of ziekenhuis moeten vanwege een tekort in de thuiszorg. Bovendien hoop ik dat de tweede lijn meer aandacht krijgt voor palliatieve zorg. Gelukkig wordt daarin een stap gemaakt nu de NZa onlangs heeft gecommuniceerd over de invoering van een betaaltitel voor proactieve zorgplanning in de ziekenhuizen. Het is goed dat deze slag wordt gemaakt.”
Anne: “Ondertussen zie ik ook dat er wordt nagedacht over hoe om te gaan met de tekorten in de zorg. Hiervoor moeten we slimmer samenwerken. Zo wordt o.a. al een regionaal aanmeldpunt doorontwikkeld in het kader van de IZA transformatie. Hiermee is het zorgaanbod hopelijk goed vindbaar en wordt het efficiënt ingezet.”